Van Rijnsburg naar Oegstgeest
Het op 8 november 1895 in Oegstgeest gesloten huwelijk tussen Catharina Juffermans (1871-1964) en Hendricus van Bourgondiën (1861-1908) is in zekere zin het begin van een Oegstgeester hoofdstuk in de familiegeschiedenis.
Dochter van een Oegstgeester veehouder
Catharina was een dochter van Kasper Juffermans (1811-1878) en Anna Berbee (1831-1910). Zij zag op 8 juli 1871 in Oegstgeest het levenslicht. Kasper, geboren in Noordwijkerhout, maar opgegroeid in Oegstgeest, was veehouder van beroep. Zijn in 1933 gesloopte boerderij stond ‘op de Punt’, dat wil zeggen op de splitsing van de Rhijngeesterstraatweg en de Geversstraat, in de zogenoemde Leidse Buurt.
Kasper werd in het boerenbedrijf opgevolgd door zijn zoon Hendricus Casparus Juffermans (1869-1967). Catharina kreeg volgens de familieoverlevering als erfdeel aandelen in de Russische spoorwegen. Daar hield zij uiteindelijk niets aan over, aangezien deze aandelen als gevolg van de Russische Revolutie in 1917 hun waarde verloren.
Duitse wortels
De oudste tot nu toe bekende leden van de familie Juffermans woonden in Beckum en Sendenhorst. Deze plaatsen liggen in het Münsterland in de huidige Duitse deelstaat Noordrijn-Westfalen. Al in de tweede helft van de vijftiende eeuw duiken er Juffermansen op in dit gebied, maar over eventuele verwantschapsbanden is niets bekend.
In de achttiende eeuw verhuisde Casper Juffermans (1726-1799), de overgrootvader van Catharina, vanuit het Münsterland naar Holland, alwaar hij in 1764 te Zoeterwoude in het huwelijk trad met Anna Maria de Groot (1744-1779). De precieze redenen van de verhuizing zijn onbekend, maar vermoedelijk speelden sociaaleconomische motieven een rol. Het Münsterland was in de achttiende eeuw in ieder geval een arme regio met de nodige politiek-religieuze instabiliteit. Veel inwoners trokken daarom naar het welvarende Holland. Vaak betrof het tijdelijke arbeidskrachten die zich op den duur definitief in Nederland vestigden.
Herkomst van de naam
Juffermans is vermoedelijk een verbastering van de familienaam Jungfermann, die tegenwoordig nog in Duitsland voorkomt. In de archiefstukken wordt de achternaam op verschillende manieren gespeld. Pas met de invoering van de burgerlijke stand in 1811 is de huidige schrijfwijze officieel vastgelegd.
De Duitse term ‘Jungfer’ was oorspronkelijk een benaming voor jonge edelmannen en -vrouwen, maar werd later vooral gebruikt om ongehuwde vrouwen mee aan te duiden. Dit laatste is vergelijkbaar met de Nederlandse termen ‘jongeman’ en ‘jongedochter’ uit de trouwregisters van voor 1811. Die hadden betrekking op personen die voor de eerste maal in het huwelijk traden. De leeftijd speelde daarbij geen rol: ook iemand die op zestigjarige leeftijd voor de eerste maal trouwde, werd jongeman of jongedochter genoemd.
Bronnen
- P. Juffermans en L.H.P.J. Juffermans, Van Aver tot Aver: genealogie van het geslacht Juffermans (Den Haag/Hardinxveld 1979).
- Gerjan Crebolder en Anthony Draaisma, ‘Meest vreemdelingen uit Münsterland’, over de migratie van Münsterlanders naar Barneveld gedurende de 18e en 19e eeuw (Barneveld 2013).
- P. Krug, ‘Werken over de grens, 350 jaar geld verdienen in het buitenland’, in: Neerlandia jrg. 97 nr. 1 (februari 1993) 91.
- Website Jan van der Meer, Parenteel van Peter Jungferman (Juffermans).
- Website Wikipedia, lemma ‘Jungfer‘.